100 ngày Giáo hoàng Lêô XIV: Một triều đại bình thản, tránh tranh luận gay gắt, đang dần hiện rõ

Khi Đức Giáo hoàng Lêô XIV bất ngờ lái chiếc xe giáo hoàng vòng quanh Quảng trường Thánh Phêrô trong buổi cử hành Năm Thánh dành cho giới trẻ gần đây, nhiều người đã liên tưởng đến phong cách tự phát đầy gần gũi vốn đặc trưng trong 12 năm triều đại của Đức Phanxicô.

Thế nhưng, sứ điệp mà ngài gửi hôm đó lại mang đậm dấu ấn riêng: bằng tiếng Anh, Tây Ban Nha và Ý, Đức Lêô nói với giới trẻ rằng họ chính là “muối cho đời, ánh sáng cho trần gian.” Ngài mời gọi họ hãy đem niềm hy vọng, đức tin vào Đức Kitô và khát vọng hòa bình đến mọi nơi.

Khi Robert Prevost đánh dấu 100 ngày làm Giáo hoàng Lêô, những nét phác thảo của triều đại ngài đã bắt đầu hiện rõ: vừa tiếp nối Đức Phanxicô, vừa thể hiện những thay đổi mới. Điểm nổi bật nhất: sau 12 năm đầy sóng gió của triều Đức Phanxicô, nay tòa thánh Vatican lại trở nên bình lặng và điềm tĩnh.

Đức Lêô dường như muốn tránh làm cho giáo triều xoay quanh cá nhân mình hay trở thành tâm điểm tranh luận. Thay vào đó, ngài muốn đặt trọng tâm vào Đức Kitô và hòa bình.

Điều này cũng chính là điều nhiều tín hữu đang mong chờ, và có lẽ cũng là điều Giáo hội hôm nay cần đến.

Kevin Hughes, trưởng khoa Thần học và Tôn giáo tại Đại học Villanova – nơi Đức Lêô từng theo học – nhận xét: “Ngài rất trực tiếp, rất thẳng thắn… nhưng không tìm kiếm những khoảnh khắc ứng biến với báo chí.” Hughes cho biết, phong cách của Đức Lêô khác hẳn Đức Phanxicô, và điều đó khiến nhiều người cảm thấy nhẹ nhõm.

“Ngay cả những ai yêu mến Đức Phanxicô nhất cũng thường phải nín thở: không ai biết ngài sẽ nói hay làm gì tiếp theo,” Hughes nói qua điện thoại.

Nỗ lực tránh tranh luận

Trong 100 ngày đầu tiên, Đức Lêô đã cố gắng hàn gắn những chia rẽ từng sâu sắc trong triều Đức Phanxicô. Ngài liên tục gửi đi sứ điệp hiệp nhất và tránh tranh cãi ở mọi khúc quanh. Chủ đề lớn mà ngài nêu bật – đối diện với cơ hội và hiểm họa của trí tuệ nhân tạo – lại là vấn đề mà cả giới bảo thủ lẫn tiến bộ đều đồng thuận là quan trọng. Trước đó, trọng tâm của Đức Phanxicô về môi trường và người di dân từng khiến nhiều người bảo thủ xa cách.

Tại nội bộ Vatican, Đức Lêô cũng đưa ra những thông điệp hòa giải, xoa dịu, trái ngược với phong cách đôi lúc cứng rắn của Đức Phanxicô khiến không ít nhân viên Giáo triều phật lòng.

“Các giáo hoàng đến rồi đi, nhưng Giáo triều vẫn ở lại,” Đức Lêô nói với các viên chức Vatican ngay sau khi được bầu ngày 8/5.

Sự tiếp nối với Đức Phanxicô là điều không thể phủ nhận

Tuy nhiên, Đức Lêô cũng khẳng định di sản môi trường của Đức Phanxicô: ngài đã cử hành Thánh lễ đầu tiên mang cảm hứng sinh thái, đồng thời chấp thuận việc biến một khu đất rộng 1.000 mẫu phía bắc Rôma thành nông trại năng lượng mặt trời, đủ cung cấp điện cho toàn bộ Vatican, biến đây thành quốc gia trung hòa carbon đầu tiên trên thế giới.

Ngài cũng chỉnh sửa và hoàn thiện các quy định minh bạch tài chính do Đức Phanxicô khởi xướng, tinh chỉnh vài sắc lệnh để chúng hợp lý và thống nhất hơn, đồng thời xác nhận quyết định của Đức Phanxicô trong việc tuyên bố Thánh John Henry Newman (thế kỷ 19) là “Tiến sĩ Hội Thánh.”

Thế nhưng, Đức Lêô chưa từng nhận phỏng vấn riêng tư, cũng chưa đưa ra phát ngôn gây “chấn động” như Đức Phanxicô từng làm. Ngài cũng chưa bổ nhiệm các chức vụ quan trọng, kể cả vị trí do chính ngài để lại, hay thực hiện chuyến công du lớn nào.

Trong dịp kỷ niệm 80 năm vụ ném bom nguyên tử Hiroshima và Nagasaki tuần trước, Đức Lêô có cơ hội để lặp lại tuyên bố mạnh mẽ của Đức Phanxicô rằng “chỉ sở hữu vũ khí hạt nhân thôi đã là điều vô luân.” Nhưng ngài đã không làm vậy.

So với Tổng thống Donald Trump – nhà lãnh đạo khác của Mỹ cũng nhậm chức năm 2025 với hàng loạt sắc lệnh ký vội – Đức Lêô lại bắt đầu nhiệm vụ của mình một cách chậm rãi, thận trọng, gần như cố tình không gây sự chú ý.

Ở tuổi 69, ngài hiểu mình có nhiều thời gian. Và sau một triều đại mang tính “cách mạng” như của Đức Phanxicô, Giáo hội cần một khoảng lặng. Một viên chức Vatican quen biết Đức Lêô cho rằng triều đại này sẽ mang lại “cơn mưa dịu mát” cho Giáo hội.

Maria Isabel Ibarcena Cuarite, một thành viên Công giáo đặc sủng đến từ Peru, chia sẻ: chính sự nhấn mạnh âm thầm của Đức Lêô vào truyền thống, các bí tích và tình yêu Đức Kitô đã thu hút bà cùng hơn một triệu bạn trẻ đổ về Rôma trong tuần Năm Thánh đặc biệt tháng này.

Theo bà, Đức Phanxicô đã khiến giới trẻ như bà bối rối khi mở rộng vòng tay với người Công giáo LGBTQ+ và chấp thuận việc chúc lành cho các cặp đồng tính. Những cử chỉ ấy, theo bà, đi quá giới hạn của giáo huấn. Còn Đức Lêô, bà nói, đã nhấn mạnh hôn nhân là bí tích giữa một người nam và một người nữ: “Đức Phanxicô thì mơ hồ, còn ngài thì dứt khoát.”

Một giáo hoàng Augustinô

Ngay từ lần xuất hiện đầu tiên tại ban công Đền Thánh Phêrô, Đức Lêô đã khẳng định: ngài trước hết là “một người con của thánh Augustinô.” Ngài muốn nói đến vị đại tiến sĩ thế kỷ V – thánh Augustinô thành Hippo – nguồn cảm hứng cho Dòng Thánh Augustinô (thế kỷ XIII), một cộng đoàn hành khất chuyên lo đời sống cầu nguyện, sống huynh đệ và cùng nhau tìm kiếm chân lý nơi Thiên Chúa.

Trong hầu như mọi bài giảng và diễn văn từ ngày 8/5 đến nay, Đức Lêô đều trích dẫn thánh Augustinô.

Hughes, vị giáo sư thần học đồng thời là học giả Augustinô, nhận xét: “Tôi thấy một ‘hương vị Augustinô’ trong cách ngài trình bày mọi sự.”

Đức Lêô gia nhập Dòng Augustinô sau khi tốt nghiệp Đại học Villanova do Dòng này điều hành, từng hai lần được bầu làm bề trên tổng quyền. Từ khi được bầu giáo hoàng, ngài đã đôi lần đến thăm tổng tu viện Augustinô ở gần Vatican. Có người còn dự đoán ngài sẽ mời vài tu sĩ Augustinô cùng sống tại Dinh Tông Tòa để tái hiện đời sống huynh đệ Augustinô nơi đây.

Một giáo hoàng thừa sai theo hình ảnh Đức Phanxicô

Đức Lêô cũng là sản phẩm tiêu biểu của triều đại Đức Phanxicô. Năm 2014, Đức Phanxicô bổ nhiệm Prevost làm giám mục Chiclayo, Peru, và đến 2023, đưa ngài về Vatican đảm trách công việc quan trọng: thẩm định các ứng viên giám mục. Nhìn lại, rõ ràng Đức Phanxicô đã chuẩn bị Prevost như một người kế vị tiềm năng.

Bài thuyết trình trước mật nghị 2013 của Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio (sau này là Đức Phanxicô) thực chất đã mô tả Prevost: Giáo hội “được kêu gọi bước ra khỏi chính mình, đi đến vùng ngoại biên – không chỉ là địa lý, mà còn là cả ngoại biên hiện sinh.”

Prevost, xuất thân từ Chicago, đã dành phần lớn đời linh mục làm nhà truyền giáo ở Peru, rồi sau đó làm giám mục Chiclayo.

Emilce Cuda, thư ký Ủy ban Giáo hoàng về Châu Mỹ Latinh, nhận xét: “Ngài chính là hiện thân của ‘sự hiệp nhất trong khác biệt’: xuất thân từ trung tâm, nhưng sống và phục vụ ở vùng ngoại biên.”

Cuda nói trong một hội nghị tại Đại học Georgetown rằng Đức Lêô thể hiện qua “lời nói và cử chỉ” mẫu gương Giáo hội truyền giáo mà Đức Phanxicô hằng cổ võ.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa cả hai luôn hòa hợp. Prevost từng kể rằng, khi ngài còn là bề trên tổng quyền Dòng Augustinô, Đức hồng y Bergoglio (lúc đó là TGM Buenos Aires) muốn xin một linh mục Augustinô cho giáo phận của mình. Nhưng Prevost từ chối vì linh mục ấy đã có nhiệm vụ khác.

Prevost nhớ lại: “Tôi ngây thơ nghĩ rằng, khi ngài được bầu giáo hoàng năm 2013, chắc ngài sẽ quên tôi, và dù sao thì cũng sẽ chẳng bao giờ bổ nhiệm tôi làm giám mục sau chuyện ấy.” Nhưng thực tế, Đức Phanxicô không chỉ bổ nhiệm Prevost làm giám mục, mà còn dọn đường cho ngài trở thành người kế vị – vị giáo hoàng Bắc Mỹ đầu tiên, sau vị giáo hoàng Nam Mỹ đầu tiên.

Dịch theo: 100 days of Pope Leo XIV: a calm papacy that avoids polemics is coming into focus | Crux