Lễ Giáng Sinh, một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong năm của người Công Giáo, không chỉ là dịp kỷ niệm sự ra đời của Chúa Giêsu mà còn là thời gian để các tín hữu sống lại ý nghĩa sâu sắc về tình yêu thương, hy vọng và sự cứu rỗi mà Thiên Chúa mang lại. Tuy nhiên, ít ai biết rằng lịch sử của Lễ Giáng Sinh trong Giáo Hội Công Giáo lại phong phú và kéo dài qua nhiều thế kỷ, từ những nghi thức cổ xưa đến những truyền thống hiện đại mà chúng ta biết hôm nay.
Nguồn gốc của Lễ Giáng Sinh
Lễ Giáng Sinh được cử hành để kỷ niệm sự ra đời của Chúa Giêsu tại Bethlehem vào khoảng năm 0 SCN. Tuy nhiên, ngày lễ này không phải là một sự kiện ngay từ đầu trong các lễ nghi của Giáo Hội. Trong các thế kỷ đầu tiên của Kitô giáo, không có sự xác định rõ ràng về ngày sinh nhật của Chúa Giêsu. Thực tế, trong những thế kỷ đầu của Kitô giáo, người ta không quá chú trọng đến việc cử hành sinh nhật của Chúa Giêsu, mà tập trung vào việc kính nhớ các sự kiện trọng đại khác trong cuộc đời của Ngài, chẳng hạn như Lễ Phục Sinh (mừng sự phục sinh của Chúa) và Lễ Hiển Linh (mừng Chúa Giêsu tỏ mình ra cho các nhà chiêm tinh đến từ phương Đông).
Sự ra đời của ngày 25 tháng 12
Ngay từ thời kỳ Kitô giáo sơ khởi, dù ban đầu Giáo hội chưa cử hành lễ mừng kính sự Giáng sinh của Đức Giêsu, nhưng ngày 25 tháng 12 đã được coi là sinh nhật của Ngài bởi các nhân vật như Irenaeus, Hippolytus thành Roma, và Sextus Julius Africanus. Bên cạnh đó, một số suy đoán khác được đưa ra, như Clemens thành Alexandria đã đề cập đến một số ngày khác, chẳng hạn như ngày 20 tháng 5.
Trong nhiều thế kỷ, các sử gia Kitô giáo đã chấp nhận ngày 25 tháng 12 là ngày Giáng sinh. Tuy nhiên, vào đầu thế kỷ XVIII, các học giả bắt đầu đề xuất những giải thích khác nhau. Isaac Newton cho rằng lễ Giáng sinh được chọn vào ngày Đông chí — theo lịch thời đó là ngày 25 tháng 12 — bởi vì đối với các Kitô hữu, Đức Giêsu chính là “Mặt trời công chính”, như đã được tiên tri trong sách Malachi 4:2.
Năm 1743, Paul Ernst Jablonski, một học giả người Đức theo Kháng Cách, cho rằng lễ Giáng sinh được chọn vào ngày 25 tháng 12 là để tương ứng với lễ hội tôn vinh mặt trời Dies Natalis Solis Invicti của người La Mã, và ông coi việc này là một sự “ngoại giáo hóa” đã làm tha hóa Giáo hội. Tuy nhiên, cũng có quan điểm ngược lại, cho rằng chính lễ hội Dies Natalis Solis Invicti, do Hoàng đế Aurelianus thiết lập vào năm 274, là một nỗ lực nhằm tạo ra một ngày lễ ngoại giáo thay thế cho một ngày đã có ý nghĩa đối với các Kitô hữu tại Roma.
Vào năm 1889, học giả Pháp Louis Duchesne cho rằng thời điểm chọn ngày Giáng sinh là 9 tháng sau sự kiện Truyền tin, ngày Đức Giêsu được hoài thai. Truyền thống của Giáo hội đã liên kết sự chết và sự nhập thể của Đức Giêsu với nhau, theo đó, hai sự kiện này đều rơi vào cùng một ngày trong niên lịch: 25 tháng 3 theo cách tính của Tây phương, hoặc 6 tháng 4 theo cách tính của Đông phương. Do đó, việc ấn định 25 tháng 12 là ngày Giáng sinh không bị ảnh hưởng bởi yếu tố ngoại giáo. Thực tế, khi Hoàng đế Aurelianus muốn biến ngày này thành ngày lễ ngoại giáo, các Kitô hữu đã tái thích ứng ngày này để cử hành lễ mừng sinh nhật Đấng Kitô.
Những nghi thức cổ xưa và sự phát triển của Lễ Giáng Sinh
Ban đầu, Lễ Giáng Sinh không phải là một ngày lễ lớn trong Giáo Hội, và các nghi thức cổ xưa cũng rất đơn giản. Các tín hữu chủ yếu tập trung vào việc cử hành các buổi lễ trong các nhà thờ hoặc các cộng đoàn nhỏ, nơi họ tưởng niệm sự ra đời của Chúa Giêsu qua các bài đọc Kinh Thánh, những lời cầu nguyện và các bài thánh ca.
Một trong những nghi thức cổ xưa đáng chú ý là việc tổ chức các buổi canh thức đêm Giáng Sinh, hay còn gọi là “Lễ Vọng Giáng Sinh”, bắt đầu từ thế kỷ thứ 4. Đây là buổi lễ diễn ra vào đêm trước ngày Giáng Sinh, nhằm chuẩn bị tâm hồn kỷ niệm sự ra đời của Chúa Giêsu. Các tín hữu tham gia vào buổi lễ này để cùng cầu nguyện, ca hát và suy ngẫm về tình yêu Thiên Chúa dành cho nhân loại qua việc Ngài giáng sinh làm người.
Vào thế kỷ thứ 13, thánh Phanxicô Assisi đã phát minh ra một hình thức khác của nghi thức Giáng Sinh rất đặc biệt và có ảnh hưởng sâu rộng: đó là việc tạo ra cảnh “Hang đá Giáng Sinh”. Thánh Phanxicô, với mong muốn giúp mọi người nhận ra sự nghèo khó và sự khiêm tốn của Chúa Giêsu trong ngày sinh của Ngài, đã dựng lên một cảnh hang đá với những hình ảnh về Chúa Giêsu, Mẹ Maria, Thánh Giuse, các mục đồng và các động vật. Hình ảnh này đã trở thành một phần không thể thiếu trong các gia đình Công Giáo trong suốt nhiều thế kỷ, và cho đến ngày nay, việc trang trí hang đá Giáng Sinh vẫn là một truyền thống phổ biến.
Sự phát triển của Lễ Giáng Sinh qua các thời kỳ
Từ những thế kỷ đầu của Kitô giáo, Lễ Giáng Sinh đã trải qua một quá trình phát triển và biến đổi. Trong các thế kỷ Trung Cổ, lễ hội Giáng Sinh trở thành một sự kiện lớn trong Giáo Hội, với nhiều nghi thức đặc biệt được tổ chức. Vào thời kỳ này, các thánh ca Giáng Sinh trở thành một phần quan trọng trong các buổi lễ. Những bài thánh ca như “Adeste Fideles” (Hãy đến, tất cả các tín hữu) và “Gloria in Excelsis Deo” (Vinh danh Thiên Chúa trên trời) trở thành những ca khúc quen thuộc trong các lễ Giáng Sinh.
Trong thời kỳ hiện đại, Lễ Giáng Sinh đã phát triển thành một ngày lễ không chỉ trong Giáo Hội mà còn trong nền văn hóa toàn cầu. Những nghi thức tôn giáo vẫn được duy trì, nhưng ngày lễ này đã trở thành một dịp lễ hội lớn với các hoạt động vui chơi, tặng quà, trang trí cây thông, và các bữa tiệc gia đình. Một trong những biểu tượng nổi bật của Lễ Giáng Sinh hiện đại là hình ảnh ông già Noel (Santa Claus), nhân vật dựa trên hình ảnh thánh Nicholas, vị thánh bảo trợ của trẻ em. Truyền thuyết về ông già Noel đã trở thành một phần không thể thiếu trong các truyền thống Giáng Sinh ở nhiều quốc gia, mặc dù nó có nguồn gốc từ những truyền thống dân gian khác nhau.
Lễ Giáng Sinh đã trải qua một lịch sử dài và phong phú, từ những nghi thức cổ xưa cho đến những truyền thống hiện đại. Mặc dù có những biến đổi qua thời gian, nhưng bản chất của lễ Giáng Sinh vẫn giữ nguyên đó là kỷ niệm sự ra đời của Chúa Giêsu, Đấng mang lại sự cứu rỗi cho nhân loại. Sự phát triển của ngày lễ này phản ánh quá trình hòa nhập giữa văn hóa Kitô giáo và các truyền thống dân gian, đồng thời là cơ hội để mỗi người Kitô hữu sống lại những giá trị của tình yêu, hy vọng và sự chia sẻ.
Tài liệu tham khảo:
