(Làm thế nào để suy nghĩ và hành động một cách đạo đức về tình dục con người theo quan điểm Công giáo)
1. Giới thiệu
Tính dục của con người là một khía cạnh hấp dẫn và quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. Nó ảnh hưởng đến thân xác, tâm trí, con tim, tâm hồn và các mối quan hệ của chúng ta. Nó có thể mang lại cho chúng ta niềm vui, sự thân mật, sự sáng tạo và sự thỏa mãn, nhưng cũng có thể mang lại nỗi đau, xung đột, bối rối và cảm giác tội lỗi. Làm thế nào chúng ta có thể hiểu được tính dục con người trong sự đa dạng và phức tạp của nó? Những giá trị và nguyên tắc đạo đức nào sẽ hướng dẫn những lựa chọn và hành động tính dục của chúng ta với tư cách là người Công giáo? Làm thế nào chúng ta có thể tôn trọng và đánh giá cao phẩm giá và sự khác biệt của bản thân và của người khác trong các khuynh hướng và bản sắc tính dục của chúng ta, trong khi chúng ta sống theo Tin Mừng và giáo huấn của Giáo Hội? Đây là một số câu hỏi mà chúng ta sẽ khám phá trong bài viết này. Chúng ta sử dụng triết học và đạo đức làm công cụ để giúp chúng ta hiểu và đánh giá tính dục con người từ góc độ Công giáo.
2. Bối cảnh và ý nghĩa
Một trong những khía cạnh quan trọng của tính dục con người là nó không chỉ là chức năng thể chất hoặc sinh học mà còn là một hoạt động có ý nghĩa và mang tính biểu tượng, phản ánh và định hình chúng ta là ai cũng như cách mà chúng ta liên hệ với người khác. Tính dục của con người bị ảnh hưởng và gắn liền với các bối cảnh khác nhau, chẳng hạn như lịch sử, văn hóa, tôn giáo, luật pháp và chính trị, tạo ra những khuôn khổ và kỳ vọng khác nhau về những gì là bình thường, có thể chấp nhận được hoặc mong muốn. Ví dụ, các nền văn hóa và xã hội khác nhau có thể có quan điểm khác nhau về vai trò và bình đẳng giới, hôn nhân và gia đình, đồng tính luyến ái và song tính, tránh thai và phá thai, sức khỏe và giáo dục giới tính (Gagnon, 2018; Kuhar & Paternotte, 2017; Lee, 2015).
Tính dục của con người cũng là một vấn đề có ý nghĩa cá nhân và giữa các cá nhân, tức là cách chúng ta diễn giải và truyền đạt những cảm xúc, ham muốn và trải nghiệm tính dục của mình cũng như cách chúng ta kết nối với người khác theo những cách tiếp cận tính dục khác nhau. Tính dục của con người không chỉ là một hành vi thể chất mà còn là sự thể hiện tâm lý và cảm xúc về sự hiểu biết về bản thân, các giá trị và mục tiêu của chúng ta, cũng như sự thừa nhận, tôn trọng và quan tâm của chúng ta đối với phẩm giá, quyền tự chủ và hạnh phúc của người khác. Do đó, tính dục của con người không phải là một hiện tượng trung lập hoặc không có giá trị, mà là một hiện tượng có ý nghĩa về phù hợp về mặt đạo đức, cần đòi hỏi sự suy nghĩ và cân nhắc cẩn thận (Farley, 2006; Martin, 2018; West, 2003).
Hơn nữa, từ góc độ Công giáo, tính dục của con người không chỉ là một hiện tượng nhân bản mà còn là một hiện tượng thiêng liêng. Điều này có nghĩa là tính dục của con người không chỉ là sản phẩm của sự tiến hóa hay văn hóa, mà còn là sự phản ánh kế hoạch và mục đích của Thiên Chúa. Thiên Chúa đã tạo dựng chúng ta có nam có nữ, theo hình ảnh và giống Ngài, và kêu gọi chúng ta yêu và được yêu, sinh sôi nảy nở và thực hiện quyền quản lý trái đất. Thiên Chúa cũng thiết lập hôn nhân như một giao ước tình yêu và chung thủy giữa một người nam và một người nữ, và như một bí tích ân sủng và sự hiệp thông giữa Chúa Kitô và Giáo hội. Thiên Chúa cũng ban cho tính dục con người có một ý nghĩa và mang giá trị kép: tính kết hợp và tính sinh sản, nghĩa là biểu hiện và củng cố tình yêu vợ chồng cũng như việc truyền sinh và nuôi dưỡng sự sống mới. Vì vậy, tính dục của con người không chỉ là một thực tại tự nhiên và xã hội, mà còn là một thực tại siêu nhiên và thánh thiêng, mạc khải và thông phần vào tình yêu và kế hoạch của Thiên Chúa (Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, 1997; Đức Giáo hoàng Phanxicô, 2016).
3. Luân lý và đạo đức
Làm sao chúng ta biết được điều gì là đúng và sai, tốt và xấu, được phép và bị cấm trong lĩnh vực tính dục của con người? Đây là câu hỏi về luân lý tính dục hay đạo đức tình dục, là một nhánh của đạo đức ứng dụng liên quan đến việc đánh giá luân lý về các hành động và mối quan hệ tính dục. Có nhiều cách tiếp cận và có nhiều lý thuyết khác nhau nhằm cố gắng trả lời câu hỏi này, chẳng hạn như lý thuyết luật tự nhiên, chủ nghĩa vị lợi, đạo đức học bổn phận, đạo đức học đức hạnh, đạo đức nữ quyền và đạo đức đồng tính. Mỗi cách tiếp cận này đều có điểm mạnh và điểm yếu riêng và không lý thuyết nào có thể khẳng định mình có câu trả lời cuối cùng hoặc dứt khoát nhất. Tuy nhiên, sau đây là một số chủ đề và nguyên tắc chung xuất hiện từ những cách tiếp cận này (Curran, 2016; Finnis, 1991; MacIntyre, 2007; Tong, 2014; Warner, 1999):
• Nhân phẩm: Tất cả chúng ta đều có giá trị và xứng đáng được tôn trọng và bảo vệ trong mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả vấn đề tính dục. Điều này có nghĩa là chúng ta không nên coi bản thân hoặc người khác như đồ vật, phương tiện hoặc hàng hóa trong vấn đề tính dục. Như Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói: “Mỗi người, với bản sắc giới tính của mình, cần được thừa nhận và chấp nhận với sự tôn trọng” (Đức Giáo hoàng Phanxicô, 2016, #250).
• Nhân quyền: Tất cả chúng ta đều có những quyền và tự do nhất định xuất phát từ phẩm giá của mình và phải được công nhận và tôn trọng trong mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả vấn đề tính dục. Điều này có nghĩa là chúng ta phải có quyền tự chủ, quyền riêng tư, sự đồng ý và không phân biệt đối xử trong các vấn đề tính dục, miễn là chúng ta không vi phạm các quyền và tự do của người khác. Như Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền nêu rõ: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi và luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi.” (1948, điều 1).
• Trách nhiệm của con người: Tất cả chúng ta đều có những nghĩa vụ và trách nhiệm xuất phát từ phẩm giá và quyền lợi của mình và phải được thực hiện và tôn trọng trong mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả vấn đề tính dục. Điều này có nghĩa là chúng ta nên hành động một cách trung thực, chung thủy, quan tâm và công bằng trong các vấn đề tính dục, đồng thời chúng ta nên tránh bị tổn hại, ép buộc, bóc lột và bạo lực. Như Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo dạy: “Hành vi tính dục chỉ được chấp nhận trong hôn nhân; ngoài hôn nhân, luôn luôn đó là một tội trọng và không được hiệp thông các bí tích.” (1997, # 2390).
• Sự phát triển của con người: Tất cả chúng ta đều có khả năng và mong muốn đạt được hạnh phúc và bình an trong mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả tính dục. Điều này có nghĩa là chúng ta nên tìm kiếm và đề cao điều tốt cho bản thân và người khác trong các vấn đề tính dục, đồng thời chúng ta nên tránh và ngăn chặn điều xấu cho bản thân và người khác. Như Thánh Thomas Aquinas đã lập luận: “Sự thiện của con người là phù hợp với lý trí” (Summa Theologiae, I-II, q. 141, a. 1).
Tuy nhiên, từ góc độ Công giáo, đạo đức hay luân lý tính dục không chỉ dựa trên lý trí và kinh nghiệm của con người mà còn dựa trên sự mặc khải và quyền năng của Thiên Chúa. Điều này có nghĩa là đạo đức hay luân lý tình dục không chỉ là vấn đề tìm hiểu lý trí và thực nghiệm, mà còn là vấn đề đức tin và sự vâng lời. Giáo hội Công giáo, với tư cách là người bảo vệ và giải thích lời và ý muốn của Thiên Chúa, có trách nhiệm và thẩm quyền giảng dạy và hướng dẫn chúng ta về các vấn đề đạo đức tính dục, dựa trên các nguồn Kinh thánh và Truyền thống, cũng như huấn quyền của Đức Giáo hoàng và các giám mục. Giáo hội Công giáo, với tư cách là mẹ và là thầy của chúng ta, có sứ mạng và nghĩa vụ soi sáng và hỗ trợ chúng ta trong việc sống đạo đức tính dục, dựa trên các nhân đức khiết tịnh, tiết độ, bác ái và các phương tiện ân sủng, chẳng hạn như cầu nguyện, các bí tích và hướng dẫn luân lý. Do đó, luân lý hay luân lý tình dục không chỉ là một thực tại nhân bản và tự nhiên, mà còn là một thực tại thiêng liêng và siêu nhiên đòi hỏi đức tin và ân sủng (Cahill, 2013; Grabowski, 2015; Häring, 1961).
4. Phần kết luận
Tính dục của con người là một hiện tượng phong phú và phức tạp liên quan đến các khía cạnh sinh học, tâm lý, xã hội, văn hóa và tinh thần. Nó cũng là một hồng ân thiêng liêng, một kế hoạch sáng tạo và yêu thương của Thiên Chúa, và cũng là một phương tiện để diễn tả và thông truyền hình ảnh giống Ngài. Vì vậy, tính dục con người đòi hỏi sự suy ngẫm và đánh giá cẩn thận và phê phán từ góc độ triết học và đạo đức dựa trên tầm nhìn và giáo lý Công giáo. Bằng cách áp dụng các nguyên tắc về phẩm giá, quyền lợi, trách nhiệm và sự phát triển của con người, đồng thời tuân theo những lời dạy của Giáo hội, chúng ta có thể phát triển sự hiểu biết toàn diện và mạch lạc hơn về tình dục con người cũng như một cách tiếp cận tôn trọng và có trách nhiệm hơn đối với đạo đức tính dục.
Thư Mục Tham Khảo
Cahill, L. S (2013). Sex, gender, and Christian ethics. Cambridge University Press.
Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo (1997). Libreria Editrice Vaticana.
Curran, C. E (2016). Tradition and church reform: Perspectives on Catholic moral teaching. Orbis Books.
Farley, M. A (2006). Just love: A framework for Christian sexual ethics. Continuum.
Finnis, J (1991). Natural law and natural rights. Oxford University Press.
Gagnon, R. A. J (2018). Abingdon Press.
Grabowski, J. S (2015). Sex and virtue: An introduction to sexual ethics. Catholic University of America Press.
Häring, B (1961). The law of Christ: Moral theology for priests and laity. Helicon Press.
Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II. (1981). Familiaris consortio: Apostolic exhortation on the role of the Christian family in the modern world. Libreria Editrice Vaticana.
Kuhar, R., & Paternotte, D. (Eds.) (2017). Anti-gender campaigns in Europe: Mobilizing against equality. Rowman & Littlefield.
Lee, P. C (2015). Love, sex, and gender in the world religions. Oneworld Publications.
MacIntyre, A (2007). After virtue: A study in moral theory. University of Notre Dame Press.
Martin, J (2018). Building a bridge: How the Catholic Church and the LGBT community can enter into a relationship of respect, compassion, and sensitivity. HarperOne.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô. (2016). Amoris laetitia: Apostolic exhortation on love in the family. Libreria Editrice Vaticana.
Tong, R (2014). Feminist ethics. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford encyclopedia of philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University.
Warner, M. (Ed.) (1999). Fear of a queer planet: Queer politics and social theory. University of Minnesota Press.
West, C (2003). Theology of the body explained: A commentary on John Paul II’s “Gospel of the body”. Pauline Books & Media.
Lm. Joe Nguyen
