Mùa Chay năm nay đến muộn. Một sự trùng hợp đầy ý nghĩa – có lẽ là do sự quan phòng của Thiên Chúa – khi chúng ta được nghe đoạn Tin Mừng Chúa Nhật VIII Thường Niên chỉ ba ngày trước Thứ Tư Lễ Tro. Đó quả là một khởi đầu tuyệt vời cho một Mùa Chay ý nghĩa.
Trong bài giảng trên cánh đồng theo Tin Mừng Luca, Đức Giêsu đã kể ba dụ ngôn, trong đó dụ ngôn nổi bật nhất là:
“Sao anh thấy cái rác trong mắt người anh em, mà cái xà trong con mắt của mình thì lại không để ý tới? Sao anh lại có thể nói với người anh em rằng: ‘Này anh, hãy để tôi lấy cái rác trong mắt anh ra’, trong khi chính mình lại không thấy cái xà trong con mắt của mình? Hỡi kẻ đạo đức giả! Hãy lấy cái xà ra khỏi mắt ngươi trước đã, rồi bấy giờ ngươi sẽ thấy rõ để lấy cái rác trong mắt người anh em.”
Trong Mùa Chay, chúng ta được mời gọi nhìn lại “cái xà” trong mắt chính mình.
Lời khuyên này càng đúng đắn hơn nếu chúng ta, với tư cách là một Giáo hội, muốn giúp xã hội vượt qua tình trạng chia rẽ sâu sắc hiện nay. Thật dễ dàng để chỉ trích những người có quan điểm chính trị khác mình. Tại sao họ không thể nhìn mọi thứ giống như chúng ta nhỉ?
Hãy nhìn vào những người Công giáo từ chối bỏ phiếu cho các chính trị gia ủng hộ phá thai. Tôi không đồng tình với họ, nhưng tôi biết những người mà vấn đề phá thai mang tính quyết định trong lựa chọn của họ không phải là kẻ điên rồ hay độc ác. Họ tin rằng nếu một chính trị gia sai lầm trong vấn đề nền tảng như bảo vệ sự sống con người vô tội, thì khó có thể tin rằng người đó sẽ đúng đắn trong các vấn đề khác. Họ nhìn nhận đây là sự thiếu hụt nghiêm trọng về tầm nhìn đạo đức.
Tôi biết nhiều chính trị gia ủng hộ quyền phá thai vẫn có một cái nhìn đạo đức vững chắc, dù việc họ không nhận ra những vấn đề đạo đức trong chính sách phá thai là điều rất đáng tiếc. Dù họ chưa bao giờ thuyết phục được tôi bằng các lập luận của mình, tôi cũng không cho rằng sự mù quáng của họ lớn hơn hay nhỏ hơn những người chống phá thai nhưng lại phớt lờ tính cấp bách trong việc chống biến đổi khí hậu.
Quan điểm chính trị của mỗi người chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Kinh nghiệm sống, bạn bè, nguồn giá trị mà họ tiếp thu… đều góp phần định hình tư tưởng. Một số người nhìn chính trị như “nghệ thuật của sự khả thi” và chấp nhận sự linh hoạt trong việc áp dụng lý tưởng vào thực tiễn. Ngược lại, có người cho rằng điều đó sẽ làm loãng các nguyên tắc đạo đức, nên họ giữ lập trường cứng rắn.
Lịch sử cho thấy có những thời điểm đòi hỏi sự kiên định, nhưng cũng có lúc điều đó trở thành một trở ngại. Tuần trước, tôi xem lại bộ phim “Judgment at Nuremberg” (1961) với các diễn viên Spencer Tracy, Marlene Dietrich, Burt Lancaster và Maximilian Schell. Bộ phim khắc họa phiên tòa xét xử bốn thẩm phán từng phục vụ dưới chế độ phát xít. Dù ai cũng biết phát xít Đức là tội ác rõ ràng, bộ phim vẫn thể hiện được sự phức tạp của tình huống: những thẩm phán này chỉ đơn thuần thi hành luật pháp vào thời điểm mà luật pháp bị chính nhà lập pháp bóp méo. Cuối cùng, ngay cả hội đồng xét xử cũng không thể đưa ra phán quyết nhất trí.
Với tư cách là người Công giáo, chúng ta có trách nhiệm đặc biệt trong việc xây dựng một nền chính trị tốt đẹp hơn. Vấn đề của những “chiến binh văn hóa” không nằm ở chỗ họ quan tâm sâu sắc đến các vấn đề gây tranh cãi, mà ở việc họ quá dễ dàng chọn thái độ lên án một cách gay gắt.
Giáo sư Cathleen Kaveny của Đại học Boston từng nhận xét: “Cách tiếp cận mang tính chiến tranh văn hóa là phản tác dụng. Không ai thay đổi quan điểm khi bị các giám mục đối xử bằng thái độ khinh miệt như nhà tiên tri.” Bà đã viết cuốn sách Prophecy Without Contempt: Religious Discourse in the Public Square (Tiên tri không kèm khinh miệt: Diễn ngôn tôn giáo trong không gian công cộng) năm 2016, nhằm phân tích sâu sắc vấn đề này.
Người theo xu hướng tự do sẽ nghĩ về những nỗ lực ngăn cản Tổng thống Joe Biden rước lễ. Người bảo thủ thì nghĩ đến bài giảng của Giám mục Mariann Budde ngay sau bài phát biểu nhậm chức của Tổng thống Donald Trump. Có lẽ Mùa Chay này, tất cả chúng ta nên từ bỏ cả “sự khinh miệt tiên tri” lẫn sô cô la.
Các chính trị gia, lãnh đạo doanh nghiệp, văn hóa, lao động và tôn giáo – những người nắm giữ trách nhiệm – cần được đánh giá theo các tiêu chuẩn khắt khe nhất về sự chính trực và đức độ. Còn đối với những người bình thường, Tin Mừng Luca mời gọi chúng ta hãy có tấm lòng bao dung.
Người duy nhất mà chúng ta nên soi xét khắt khe như các chính trị gia chính là bản thân mình.
Chúc mọi người một Mùa Chay hạnh phúc, biết tha thứ, nhẹ nhàng và luôn biết nhìn lại chính mình.
