Dù thoạt nhìn họ có thể giống nhau và chia sẻ nhiều trách nhiệm, nhưng phó tế không phải là linh mục.
Đôi khi, đối với một người Công giáo chưa quen với chức phó tế, việc tham dự Thánh lễ có thể gây bối rối. Cả hai đều mặc phẩm phục trong Thánh lễ và ở một số giáo phận, cả linh mục và phó tế đều mặc áo cổ La Mã. Thậm chí có lúc linh mục và phó tế còn mặc áo giáo sĩ cùng màu với cổ áo La Mã ấy.
Tuy nhiên, dù bề ngoài có thể giống nhau, vai trò của phó tế và linh mục trong Giáo hội lại rất khác biệt.
Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ (USCCB) đưa ra một định nghĩa ngắn gọn về phó tế và sứ vụ đặc thù của họ trong Giáo hội:
“Phó tế là một thừa tác viên có chức thánh trong Giáo hội Công giáo. Có ba bậc, hay gọi là ba ‘chức thánh’, trong Giáo hội: giám mục, linh mục và phó tế. Phó tế được truyền chức như một dấu chỉ bí tích cho Giáo hội và cho thế giới về Đức Kitô, Đấng đã đến ‘để phục vụ chứ không phải để được phục vụ.’ Toàn thể Giáo hội được Chúa Kitô kêu gọi phục vụ, và phó tế, nhờ việc truyền chức bí tích cùng với nhiều thừa tác vụ khác nhau, trở nên người phục vụ trong một Giáo hội phục vụ.”
Phó tế đã hiện diện trong Giáo hội từ buổi sơ khai, được nhắc đến nhiều lần trong Tân Ước. Để làm sáng tỏ lịch sử này, một vài năm trước, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã thành lập một ủy ban nghiên cứu vai trò của phó tế trong Giáo hội thời kỳ đầu.
Tham chiếu nổi tiếng nhất về phó tế trong Tân Ước nằm ở sách Công vụ Tông đồ:
“Bấy giờ Nhóm Mười Hai triệu tập toàn thể các môn đệ lại và nói: ‘Chúng tôi mà bỏ việc rao giảng Lời Thiên Chúa để lo việc ăn uống, thì không phải lẽ. Vậy, thưa anh em, anh em hãy chọn lấy trong cộng đoàn bảy người được tiếng tốt, đầy Thánh Thần và khôn ngoan, rồi chúng tôi sẽ giao cho họ công việc đó’” (Cv 6,2–3).
Ngay từ thuở ban đầu, phó tế đã được biết đến như những người phục vụ, trợ giúp các linh mục và giám mục trong sứ vụ bí tích.
Phó tế có thể làm gì?
Trên thực tế, phó tế có thể thực hiện nhiều việc mà linh mục cũng tham gia. Phó tế có thể cử hành bí tích Rửa tội, giảng trong Thánh lễ, chủ sự hôn phối Công giáo, và thậm chí điều hành một giáo xứ (nếu được giám mục địa phương cho phép). Phó tế cũng có thể chủ sự các buổi cử hành Phụng vụ Lời Chúa và cho Rước lễ, vốn thường có hình thức gần giống Thánh lễ.
Tuy nhiên, phó tế không thể truyền phép Thánh Thể hay ban Bí tích Hòa giải. Họ cũng không thể ban các Bí tích Thêm sức hay Xức dầu Bệnh nhân.
Nói cách đơn giản, phó tế được gọi để phục vụ, trợ giúp cha xứ (và Giáo hội) trong mọi việc có thể.
Mối liên hệ giữa phó tế, linh mục và giám mục
Mọi linh mục và giám mục trước hết đều đã là phó tế, vì chức phó tế là bậc đầu tiên trong ba bậc chức thánh. Những phó tế được tiến chức linh mục được gọi là phó tế chuyển tiếp (transitional deacons) và họ sống độc thân.
Những người đàn ông lãnh nhận chức phó tế vĩnh viễn (permanent deacons) – nghĩa là họ không tiến đến chức linh mục – có thể kết hôn trước khi lãnh chức, nhưng nếu vợ qua đời, họ không được phép tái hôn.
Chức phó tế vĩnh viễn là một ơn gọi đặc biệt trong Giáo hội, một ơn gọi phát xuất từ sự soi dẫn của Chúa Thánh Thần. Chính Thiên Chúa kêu gọi phó tế phục vụ Giáo hội qua bí tích Truyền Chức Thánh. Điều quan trọng cần nhớ: đây không phải là “bước đệm” trên con đường thăng tiến trong Giáo hội, nhưng là một hồng ân được ban tặng và lãnh nhận nhờ ân sủng của Thiên Chúa.
Giáo phận Công giáo Saginaw | CC BY-ND 2.0
Tác giả: Philip Kosloski – đăng ngày 10/09/2017 – cập nhật ngày 09/09/2025
